دستورات شرطی در پایتون

دستورات شرطی در برنامه‌نویسی برای اجرای بخش خاصی از کد بر اساس یک شرط منطقی استفاده می‌شوند. در زبان پایتون، این ساختار با استفاده از if و دستورات مرتبط آن پیاده‌سازی می‌شود.

در این مطلب، به‌صورت جامع با ساختار شرطی if، elif و else و مثال‌های کاربردی آشنا می‌شویم.

ساختار کلی دستورات شرطی

ساختار دستورات شرطی در پایتون به شکل زیر است:

if شرط:
    کدهایی که در صورت درست بودن شرط اجرا می‌شوند
elif شرط دوم:
    کدهایی که در صورت درست بودن شرط دوم اجرا می‌شوند
else:
    کدهایی که در صورت نادرست بودن تمام شرط‌ها اجرا می‌شوند

1. دستور if

دستور if برای بررسی یک شرط استفاده می‌شود. اگر شرط درست باشد، کد درون بلوک if اجرا خواهد شد.

مثال:

age = 20

if age > 18:
    print("شما بزرگسال هستید")

خروجی:

شما بزرگسال هستید

2. دستور else

وقتی شرط if برقرار نباشد (نادرست باشد)، از دستور else استفاده می‌کنیم.

مثال:

age = 16

if age > 18:
    print("شما بزرگسال هستید")
else:
    print("شما هنوز بزرگسال نیستید")

خروجی:

شما هنوز بزرگسال نیستید

3. دستور elif

زمانی که بخواهیم چند شرط را بررسی کنیم، از دستور elif استفاده می‌کنیم.

مثال:

score = 75

if score >= 90:
    print("نمره شما عالی است")
elif score >= 70:
    print("نمره شما خوب است")
else:
    print("نمره شما نیاز به بهبود دارد")

خروجی:

نمره شما خوب است

4. استفاده از چندین شرط در یک دستور با عملگرهای منطقی

برای ترکیب چند شرط، می‌توان از عملگرهای منطقی مانند and، or و not استفاده کرد.

مثال با and:

age = 25
salary = 5000

if age > 18 and salary > 3000:
    print("شما واجد شرایط وام هستید")
else:
    print("شما واجد شرایط وام نیستید")

خروجی:

شما واجد شرایط وام هستید

مثال با or:

age = 16
has_permission = True

if age >= 18 or has_permission:
    print("شما می‌توانید وارد شوید")
else:
    print("اجازه ورود ندارید")

خروجی:

شما می‌توانید وارد شوید

مثال با not:

is_member = False

if not is_member:
    print("لطفاً ابتدا ثبت‌نام کنید")

خروجی:

لطفاً ابتدا ثبت‌نام کنید

5. شرط‌های تو در تو (Nested Conditions)

می‌توان از شرط‌های تو در تو برای بررسی شرایط پیچیده‌تر استفاده کرد.

مثال:

age = 19
is_student = True

if age > 18:
    if is_student:
        print("شما دانشجوی بزرگسال هستید")
    else:
        print("شما بزرگسال غیر دانشجو هستید")
else:
    print("شما زیر 18 سال هستید")

خروجی:

شما دانشجوی بزرگسال هستید

6. دستورات شرطی کوتاه (Ternary Operator)

برای ساده‌تر کردن شرط‌های ساده، می‌توان از عملگر شرطی کوتاه استفاده کرد.

مثال:

age = 20
status = "بزرگسال" if age >= 18 else "کودک"

print(status)

خروجی:

بزرگسال

7. مثال‌های کاربردی دستورات شرطی در پروژه‌ها

مثال 1: برنامه تعیین وضعیت قبولی یا مردودی دانشجو

score = int(input("نمره خود را وارد کنید: "))

if score >= 90:
    print("عالی!")
elif score >= 75:
    print("خوب!")
elif score >= 50:
    print("قبول شدید")
else:
    print("مردود")

مثال 2: بررسی زوج یا فرد بودن عدد

number = int(input("یک عدد وارد کنید: "))

if number % 2 == 0:
    print("عدد زوج است")
else:
    print("عدد فرد است")

مثال 3: برنامه محاسبه تخفیف

price = 1000
is_vip = True

discount = 0.2 if is_vip else 0.1
final_price = price - (price * discount)

print("قیمت نهایی:", final_price)

نتیجه‌گیری

دستورات شرطی در پایتون یکی از بخش‌های اصلی برنامه‌نویسی برای کنترل روند اجرای کدها هستند. با استفاده از if، elif و else می‌توان شرط‌های مختلف را بررسی کرد و کدهای متناسب با هر شرط را اجرا نمود.

اگر سوالی در مورد دستورات شرطی دارید یا به دنبال مثال‌های بیشتری هستید، در بخش نظرات به اشتراک بگذارید.