جاوا اسکریپت یا پایتون: کدام برای من مناسب تر است؟

انتخاب زبان برنامه‌نویسی برای شروع یادگیری برنامه‌نویسی احتمالاً یکی از دشوارترین تصمیمات است. گزینه‌های بسیار زیادی وجود دارد!

اگر بین انتخاب جاوا اسکریپت یا پایتون گیر کرده‌اید، در این مقاله به مقایسه این دو زبان از نظر یادگیری خواهیم پرداخت.

بر اساس نظرسنجی Stack Overflow، جاوا اسکریپت محبوب‌ترین زبان برنامه‌نویسی با ۶۳.۶۱٪ استفاده در میان تمام برنامه‌نویسان بود و پایتون نیز با ۴۹.۲۸٪ در جایگاه بعدی قرار داشت. برای برنامه‌نویسان حرفه‌ای نیز، جاوا اسکریپت همچنان محبوب‌ترین زبان بود.

این مقاله به معرفی پایتون و جاوا اسکریپت، مقایسه آن‌ها از جهات مختلف، ارائه چند مثال از نحوه کدنویسی در هر کدام و پیشنهاداتی در مورد این که کدام را باید یاد بگیرید می‌پردازد.

مروری بر پایتون و جاوا اسکریپت

جاوا اسکریپت یک زبان برنامه‌نویسی سطح بالا است که معمولاً به‌صورت تفسیرشده اجرا می‌شود. این زبان در سال ۱۹۹۵ توسط برندان آیک (Brendan Eich) ایجاد شد و از آن زمان به یکی از محبوب‌ترین زبان‌های برنامه‌نویسی در صنعت کامپیوتر تبدیل شده است. جاوا اسکریپت بیشتر در برنامه‌های سمت کاربر برای صفحات وب استفاده می‌شود.

پایتون نیز یک زبان برنامه‌نویسی سطح بالا است که می‌تواند هم تفسیر و هم کامپایل شود و در سال ۱۹۹۱ توسط گیدو ون روسوم (Guido van Rossum) ایجاد شد. برخلاف باور عمومی، نام پایتون از نوعی مار گرفته نشده، بلکه به یک نمایش کمدی قدیمی به نام Monty Python’s Flying Circus اشاره دارد. گیدو ون روسوم در حین توسعه زبان، نام “پایتون” را به دلیل کوتاه، منحصر به فرد و کمی مرموز بودن انتخاب کرد.

پایتون از زمان معرفی خود در سال ۱۹۹۱، به یکی از پرکاربردترین زبان‌های برنامه‌نویسی تبدیل شده و معمولاً اولین زبانی است که در مدارس و دانشگاه‌ها به دانش‌آموزان آموزش داده می‌شود. برخلاف جاوا اسکریپت که معمولاً با HTML و CSS ترکیب می‌شود، پایتون به‌عنوان یک زبان مستقل عمل می‌کند. با گذشت زمان، پایتون در زمینه‌های بسیار فنی از جمله یادگیری ماشین، هوش مصنوعی و علوم داده جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است.

مقایسه کنار هم

با توجه به محبوبیت هر دو زبان، انتخاب اینکه کدامیک را باید ابتدا یاد گرفت دشوار است. بنابراین ما عناصر کلیدی هر زبان را با جزئیات بیشتر مقایسه می‌کنیم و تحلیل خواهیم کرد که هر زبان در کدام زمینه برتری دارد.

مواردی که مقایسه خواهیم کرد عبارتند از:

• سهولت یادگیری
• کاربردها
• ابزارهای خارجی (کتابخانه‌ها و چارچوب‌ها)
• پارادایم‌ها
• نحو (syntax)

سهولت یادگیری

مهم‌ترین نکته برای انتخاب یک زبان، سادگی یادگیری آن است. پیچیدگی نحو، منابع آموزشی موجود و اندازه جوامع آنلاین از عواملی هستند که می‌توانند به‌عنوان معیار سهولت یادگیری زبان استفاده شوند.

پایتون دارای نحوی بسیار شبیه به زبان انگلیسی است. این زبان بسیاری از عملیات‌های منطقی را به‌صورت کلمات انگلیسی مانند not، and و or ارائه می‌دهد که آن را به یک زبان بسیار شهودی و آسان برای یادگیری تبدیل کرده است. به عنوان مثال، اگر می‌خواهید به‌دنبال یک عنصر با استفاده از یک پرچم found بگردید، می‌توانید یک شرطی مانند if not found بنویسید.

جاوا اسکریپت نیز نحوی شبیه به انگلیسی دارد، اما بیشتر از نمادها به جای کلمات استفاده می‌کند. برای مثال، به جای and، or، و not، در جاوا اسکریپت از &&، || و ! استفاده می‌شود. همچنین این زبان به آکولادها و سمیکالن‌ها برای جدا کردن خطوط کد متکی است.

در مجموع، از نظر نحو، پایتون زبان ساده‌تری برای یادگیری است، اما برای جاوا اسکریپت منابع کمک بیشتری به‌صورت آنلاین در دسترس است.

کاربردها

هم پایتون و هم جاوا اسکریپت به‌عنوان زبان‌های “تسهیل‌کننده” شناخته می‌شوند، به این معنی که یادگیری هرکدام (یا هر دو!) برنامه‌نویسی را در سطح بالاتر آسان‌تر می‌کند. اکثر مشاغل در زمینه‌ی توسعه نرم‌افزار یا برنامه‌نویسی نیاز دارند که شما یکی از این دو زبان یا هر دو را بلد باشید. علاوه بر این، یکی از پرطرفدارترین شاخه‌های برنامه‌نویسی، یعنی توسعه وب، به‌طور خاص به جاوا اسکریپت وابسته است.

بر اساس نظرسنجی سال ۲۰۲۳ Stack Overflow، ۶۵.۸۲٪ از تمام توسعه‌دهندگان حرفه‌ای از جاوا اسکریپت استفاده می‌کنند که این آن را به رایج‌ترین زبان در بین حرفه‌ای‌ها تبدیل کرده است. همچنین جاوا اسکریپت اغلب به‌عنوان زبان برنامه‌نویسی‌ای که بیشترین تقاضا را از طرف کارفرمایان دارد شناخته می‌شود. با بیش از ۶۰,۰۰۰ فرصت شغلی مرتبط با جاوا اسکریپت فقط در بریتانیا و میانگین حقوق ۱۰۸,۹۸۱ دلار برای توسعه‌دهندگان جاوا اسکریپت در ایالات متحده، می‌توان به میزان تقاضای بالای این زبان پی برد.

اما جاوا اسکریپت معمولاً فقط در توسعه وب مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگرچه می‌توان از آن برای کاربردهای دیگر نیز استفاده کرد، بیشتر منابع آموزشی و کمک‌های جاوا اسکریپت حول محور ساختن برنامه‌های وب می‌چرخند، که ممکن است پیدا کردن منابع برای توسعه سایر انواع برنامه‌ها (به‌ویژه موارد پیچیده) را دشوار کند.

از طرف دیگر، پایتون با این مشکل مواجه نیست، زیرا به یک شاخه خاص از علوم کامپیوتر محدود نمی‌شود. پایتون می‌تواند در زمینه‌های مختلفی از جمله یادگیری ماشین، هوش مصنوعی، مدل‌سازی ریاضی و غیره مورد استفاده قرار گیرد.

بنابراین، از نظر حرفه‌ای، یادگیری جاوا اسکریپت فرصت‌های شغلی بیشتری را پیش روی شما قرار می‌دهد. اما اگر هدفتان از یادگیری برنامه‌نویسی، درک عمیق‌تری از علوم کامپیوتر است، پایتون گزینه بهتری خواهد بود.

ابزارهای خارجی (کتابخانه‌ها و چارچوب‌ها)

پس از یادگیری مبانی پایتون و جاوا اسکریپت، مرحله بعدی در مسیر برنامه‌نویسی شما استفاده از مجموعه بزرگی از ابزارهای خارجی است که می‌توانند برنامه‌های شما را به سطح بعدی ارتقا دهند.

پایتون مجموعه وسیعی از کتابخانه‌های قدرتمند دارد. این کتابخانه‌ها، دلیل اصلی قدرت و محبوبیت پایتون هستند. برخی از معروف‌ترین کتابخانه‌های پایتون شامل NumPy، scikit-learn و Flask هستند.

خود NumPy قدرت زیادی به پایتون می‌بخشد و دارای توابع داخلی است که می‌توانند به‌سرعت با سناریوهای پیچیده ریاضی مواجه شوند. علاوه بر این، NumPy پردازش و مدل‌سازی ریاضی در مقیاس بزرگ را تسهیل می‌کند که پایتون را برای تحقیقات و آموزش ایده‌آل می‌سازد. Scikit-learn امکان یادگیری ماشین را در پایتون فراهم می‌کند که ابزاری بسیار قدرتمند است. در نهایت، Flask به ما اجازه می‌دهد یک بک‌اند برای صفحات وب با استفاده از پایتون ایجاد کنیم.

توسعه ابزار Node.js برای جاوا اسکریپت تغییر بزرگی ایجاد کرد، زیرا به‌طور همزمان این امکان را فراهم کرد که جاوا اسکریپت بدون مرورگر اجرا شود و برای کدنویسی سمت سرور استفاده شود. این منجر به افزایش قابل‌توجه تعداد بسته‌های منتشر شده برای جاوا اسکریپت شد، به طوری که تا سپتامبر ۲۰۲۲، بیش از ۲.۱ میلیون بسته در مخزن npm لیست شده بود. این باعث شد جاوا اسکریپت به‌عنوان بزرگ‌ترین مخزن کد برای یک زبان واحد (جاوا اسکریپت) شناخته شود.

بنابراین، در جاوا اسکریپت تقریباً می‌توانید مطمئن باشید که کتابخانه یا چارچوبی برای نیازهای خود پیدا خواهید کرد، در حالی که در پایتون ممکن است در برخی از زمینه‌های خاص با مشکل مواجه شوید.

پارادایم‌ها

یک پارادایم، سبک خاصی از برنامه‌نویسی است. برنامه‌نویسی پارادایم‌های متنوعی دارد؛ مانند برنامه‌نویسی دستوری (imperative)، تابعی (functional)، شیءگرا (object-oriented) و غیره.

هر دو زبان پایتون و جاوا اسکریپت چند-پارادایمی هستند، به این معنی که شما محدود به استفاده از یک سبک برنامه‌نویسی خاص نیستید. هر دو زبان از پارادایم‌های دستوری، شیءگرا، تابعی و اسکریپتی پشتیبانی می‌کنند.

برای برنامه‌نویسان تازه‌کار، برنامه‌نویسی دستوری ممکن است شهودی‌ترین و ساده‌ترین روش باشد، چرا که این سبک به شکلی است که انگار دستوراتی را به‌صورت مستقیم به کامپیوتر می‌گویید.

از نظر برنامه‌نویسی شیءگرا، پایتون یک نحو بسیار مرتب و سازگار با تعریف رسمی اشیا در برنامه‌نویسی دارد. این موضوع به این دلیل است که در پایتون، تقریباً همه چیز یک شیء است (حتی اگر ما به آن توجه نکنیم).

در مقابل، نحوه استفاده از برنامه‌نویسی شیءگرا در جاوا اسکریپت به اندازه پایتون مرتب نیست، اما جاوا اسکریپت به‌خاطر استفاده از مدل شیء سند (DOM) برای برنامه‌نویسی مبتنی بر رویداد بسیار مشهور است. این نوع برنامه‌نویسی برای برنامه‌های وب تعاملی ضروری است، بنابراین جاوا اسکریپت برای پارادایم اسکریپتی بسیار مناسب‌تر است.

در مورد برنامه‌نویسی تابعی، هر دو زبان قابلیت‌های برنامه‌نویسی تابعی را ارائه می‌دهند، اما به لطف به‌روزرسانی ES6 و معرفی کلمات کلیدی مانند const و توابع پیکانی (arrow functions) در جاوا اسکریپت، برنامه‌نویسی تابعی در جاوا اسکریپت بسیار ساده‌تر شده است.

البته باید به یاد داشته باشید که اگر هدف شما یادگیری برنامه‌نویسی شیءگرا یا تابعی است، بهتر است از زبان‌هایی استفاده کنید که کاملاً به این پارادایم‌ها اختصاص داده شده‌اند. به عنوان مثال، جاوا یا C# برای برنامه‌نویسی شیءگرا و Haskell یا Elm برای برنامه‌نویسی تابعی.

بنابراین، اگر به‌دنبال یادگیری و تجربه برنامه‌نویسی شیءگرا یا تابعی هستید، هر دو زبان پایتون و جاوا اسکریپت انتخاب‌های خوبی هستند. اما اگر هدف شما یادگیری برنامه‌نویسی اسکریپتی است، جاوا اسکریپت انتخاب بسیار بهتری خواهد بود.

مقایسه پارادایم‌ها

نحو (Syntax)

اگرچه پیش‌تر درباره نحو هر دو زبان صحبت کردیم، در اینجا به تفاوت‌های جزئی‌تر این دو زبان در دستورات استاندارد برنامه‌نویسی می‌پردازیم.

چاپ کردن

یکی از اصول پایه‌ای هر زبان برنامه‌نویسی، دستور چاپ کردن است. معمولاً در اولین برنامه‌نویسی که انجام می‌دهید، عبارت “Hello, World!” را چاپ می‌کنید.

در پایتون به این شکل نوشته می‌شود:

print("Hello, World!")
print("Hello, World!")اجرای کد

و در جاوا اسکریپت:

console.log("Hello, World!")
console.log("Hello, World!")اجرای کد

همان‌طور که مشاهده می‌کنید، این دستورات بسیار شبیه به هم هستند. اما می‌توان به سادگی دید که پایتون به زبان انگلیسی نزدیک‌تر است، در حالی که جاوا اسکریپت بیشتر جنبه فنی دارد.

متغیرها

یک مفهوم کلیدی دیگر در برنامه‌نویسی، استفاده از متغیرها است. متغیرها به‌نوعی محلی برای ذخیره داده‌ها هستند که ما به‌طور مکرر در برنامه خود از آن‌ها استفاده می‌کنیم.

پایتون و جاوا اسکریپت در این زمینه تفاوت‌های زیادی دارند.

برای مثال، در پایتون تنها کافی است نام متغیر و مقدار اولیه آن را تعیین کنیم:

best_number = 29
print(best_number)
best_number = 29
print(best_number)اجرای کد

در حالی که در جاوا اسکریپت، هر متغیر باید با یکی از سه کلمه کلیدی var، let یا const اعلام شود. اگرچه const تنها در مواردی که مقدار متغیر تغییر نمی‌کند استفاده می‌شود:

let bestNumber = 29;
const secondBestNumber = 20;
console.log(bestNumber, secondBestNumber);
let bestNumber = 29;
const secondBestNumber = 20;
console.log(bestNumber, secondBestNumber);اجرای کد

دستورات شرطی (if statements)

دستور if به ما اجازه می‌دهد که بر اساس یک شرط، شاخه‌ای در برنامه ایجاد کنیم. می‌توان آن را به‌صورت “اگر این درست است، این کد اجرا شود؛ در غیر این صورت، کد دیگری اجرا شود” توصیف کرد. در پایتون و جاوا اسکریپت این دستور بسیار شبیه است. اما در اینجا تفاوت‌هایی که ناشی از استفاده جاوا اسکریپت از آکولاد و براکت است، آشکار می‌شود.

در پایتون به این شکل می‌نویسیم:

if best_number == 29:
print("That's correct! That is the best number")
else:
print("That's wrong...the best number is 29")
if best_number == 29:
print("That's correct! That is the best number")
else:
print("That's wrong...the best number is 29")اجرای کد

توجه داشته باشید که از == برای بررسی برابری دو مقدار استفاده می‌شود. همچنین توجه کنید که در انتهای هر بخش دستور if از دونقطه (:) استفاده شده است.

ما می‌توانیم شاخه‌های بیشتری به دستور if اضافه کنیم، با استفاده از کلمه کلیدی elif که مخفف “else if” است:

if best_number == 29:
print("That's correct! That is the best number")
elif best_number == 20:
print("Close...that's the second best number!")
else:
print("That's wrong...the best number is 29")
if best_number == 29:
print("That's correct! That is the best number")
elif best_number == 20:
print("Close...that's the second best number!")
else:
print("That's wrong...the best number is 29")اجرای کد

در جاوا اسکریپت این دستور به‌صورت زیر نوشته می‌شود:

if (bestNumber === 29) {
console.log("That's correct! That is the best number")
} else if (bestNumber === 20) {
console.log("Close...that's the second best number!")
} else {
console.log("That's wrong...the best number is 29")
}
if (bestNumber === 29) {
console.log("That's correct! That is the best number")
} else if (bestNumber === 20) {
console.log("Close...that's the second best number!")
} else {
console.log("That's wrong...the best number is 29")
}اجرای کد

همان‌طور که مشاهده می‌کنید، در جاوا اسکریپت از آکولاد {} به‌جای دونقطه در پایتون استفاده می‌شود و باید کد داخل دستور if را درون پرانتز {} قرار دهیم.

همچنین در جاوا اسکریپت از === به‌جای == استفاده می‌شود.

در نهایت، باید بدانید که در جاوا اسکریپت نیازی به رعایت فاصله‌گذاری (indentation) برای اجرای کد نیست و می‌توانستیم کد را به این شکل بنویسیم:

if (bestNumber === 29) {console.log("That's correct! That is the best number")}
else if (bestNumber === 20) {console.log("Close...that's the second best number!")}
else {console.log("That's wrong...the best number is 29")}
if (bestNumber === 29) {console.log("That's correct! That is the best number")}
else if (bestNumber === 20) {console.log("Close...that's the second best number!")}
else {console.log("That's wrong...the best number is 29")}اجرای کد

اما این شیوه بسیار نامرتب به نظر می‌رسد و جاوا اسکریپت به‌اندازه کافی دشوار است! بنابراین، بیشتر افراد سعی می‌کنند فاصله‌گذاری را در کدهای خود حفظ کنند.

حلقه‌های for

یک حلقه for تکنیکی تکراری در برنامه‌نویسی است که از آن استفاده می‌کنیم وقتی که می‌خواهیم یک بلوک از کد را برای تعداد مشخصی از دفعات تکرار کنیم.

برای مثال، می‌خواهیم یک حلقه for را اجرا کنیم تا ۲۹ بار کد را تکرار کند (بدیهی است). بنابراین در پایتون به این شکل می‌نویسیم:

for x in range(0, 29):
print(x)
for x in range(0, 29):
print(x)اجرای کد

در اینجا، x یک متغیر موقتی است که در هر تکرار حلقه مقدار آن تغییر می‌کند: در تکرار اول x = 0، در تکرار دوم x = 1 و به همین ترتیب ادامه دارد. بنابراین، برنامه ما ۰، سپس ۱، سپس ۲ و به همین ترتیب تا ۲۸ را چاپ خواهد کرد.

همان‌طور که مشاهده می‌کنید، تابع range در بین دو مقدار ۰ و ۲۹ محدود شده است. البته مقدار بالای ۲۹ شامل نمی‌شود.

در جاوا اسکریپت، این مفهوم با همان اصل، اما با نحوی کاملاً متفاوت نوشته می‌شود:

for (let x = 0; x < 29; x++) {
console.log(x)
}
for (let x = 0; x < 29; x++) {
console.log(x)
}اجرای کد

اگر این کد را توضیح دهیم، می‌بینیم که سه قسمت داریم که با سمیکالن ; از هم جدا شده‌اند:

• let x = 0 متغیر موقتی x را با مقدار اولیه ۰ اعلام می‌کند که مشابه پایتون است.
• x < 29 به این معنی است که ما فقط می‌خواهیم این حلقه for را تا زمانی که x کمتر از ۲۹ است اجرا کنیم.
• x++ نشان‌دهنده این است که در هر تکرار می‌خواهیم مقدار x را به‌صورت ۱ واحد افزایش دهیم.

همان‌طور که مشاهده می‌کنید، جاوا اسکریپت دارای تنظیمات دستی بیشتری است که نیاز به نمادهای بیشتری دارد. اگرچه این تنظیم سخت‌تر خوانده می‌شود، اما در واقع بسیار شبیه به سایر زبان‌های معروف مانند جاوا و C است.

حلقه‌های while

حلقه‌های while نیز یکی دیگر از تکنیک‌های تکراری در برنامه‌نویسی هستند که ترکیبی از دستور if و حلقه for محسوب می‌شوند. یک حلقه while تا زمانی که یک شرط خاص برآورده شود، یک بلوک کد را اجرا می‌کند.

برای مثال، می‌خواهیم عبارت “Wrong!” را چاپ کنیم تا زمانی که مقدار best_number برابر با ۲۹ شود.

در پایتون، این کد به‌صورت زیر نوشته می‌شود:

while best_number != 29:
print("Wrong!")
while best_number != 29:
print("Wrong!")اجرای کد

در اینجا، != به معنی “برابر نیست” است و تا زمانی که best_number برابر با ۲۹ نشود، حلقه اجرا خواهد شد.

در جاوا اسکریپت به‌صورت زیر نوشته می‌شود:

while (bestNumber !== 29) {
console.log("Wrong!")
}
while (bestNumber !== 29) {
console.log("Wrong!")
}اجرای کد

این دو دستور بسیار مشابه هستند، با تفاوت‌های جزئی مانند استفاده از !== به‌جای != و تفاوت‌هایی که پیش‌تر درباره آن‌ها صحبت کردیم.

جمع‌بندی نحو

نحو (Syntax) به شیوه نگارش کد و نحوه نمایش آن به خواننده اشاره دارد. واضح است که پایتون ظاهری بسیار مرتب‌تر و تمیزتر دارد، به طوری که حتی کسی که هرگز برنامه‌نویسی نکرده است می‌تواند یک برنامه ساده پایتون را بخواند و بفهمد که چه کار می‌کند.

از طرف دیگر، جاوا اسکریپت مانند اکثر زبان‌های برنامه‌نویسی، از نمادها به‌جای کلمات استفاده می‌کند. این باعث می‌شود که ظاهر و ساختار آن کمی ریاضی‌تر باشد. شاید تعجب‌آور باشد، اما نحو جاوا اسکریپت در واقع بسیار شبیه به سایر زبان‌های معروف مانند جاوا است.

بنابراین، به‌طور کلی، اگر صرفاً از نظر نحو بخواهیم قضاوت کنیم، پایتون قطعاً آسان‌تر از جاوا اسکریپت است. با این حال، نحو جاوا اسکریپت بسیار انتقال‌پذیرتر است، به این معنی که پس از یادگیری جاوا اسکریپت، یادگیری زبان دیگری مانند جاوا یا C بسیار آسان‌تر خواهد بود.

نتیجه‌گیری

اکنون که مروری بر پایتون و جاوا اسکریپت داشتیم، مهم است به یاد داشته باشید که یادگیری هر کدام از این زبان‌ها برای شما سودمند خواهد بود! هر نوع کدنویسی بهتر از کدنویسی نکردن است!

اما از دیدگاه فنی، اگر هدف شما از یادگیری برنامه‌نویسی پیدا کردن شغل در حوزه توسعه نرم‌افزار است یا اگر تجربه قبلی در زبان دیگری دارید، ما پیشنهاد می‌کنیم با جاوا اسکریپت شروع کنید.

اگر هدف شما از یادگیری برنامه‌نویسی صرفاً به‌خاطر لذت یادگیری است، ما پایتون را توصیه می‌کنیم، زیرا روند یادگیری آن ساده‌تر است.